پمپ ها یکی از مهمترین وسایل کاربردی هستند که امروزه جایگاه ویژه ای در صنایع مختلف دارند. برخی از آن ها مانند پمپ باد برای فشرده سازی هوا استفاده شده و برخی دیگر برای انتقال سیالات یا جامدات به کار می روند این ابزارها بر اساس فاکتورهای مختلف، به انواع گوناگونی تقسیم می شوند که یکی از آن ها پمپ دنده ای است؛ اما پمپ دنده ای چیست و چرا از آن استفاده می شود؟ این پمپ، جزو پمپ های جابه جایی مثبت است که برای انتقال سیالات از آن استفاده می شود.
پمپ دنده ای چیست؟
پمپ دنده ای که با نام پمپ غلیظ کش نیز شناخته می شود، یکی از انواع پمپ های جابه جایی مثبت است که حجم ثابتی از سیالات را در خود محصور کرده و به وسیله دنده ها انتقال می دهد. این پمپ ها قدرت مکش بالایی دارند و از امکان پمپاژ سیالات با ویسکوزیته کم، زیاد و متوسط برخوردار هستند.
پمپ های دنده ای برای انتقال مایعات از چرخش دنده ها استفاده می کنند. دنده ها در ورودی پمپ باعث ایجاد مکش می شوند و سیالات را به داخل می کشند. این سیالات در داخل حفره های پمپ قرار می گیرند و در آخر به لوله خروجی انتقال می یابند.
اجزای پمپ دنده ای
پمپ دنده ای از 7 قسمت اصلی تشکیل شده که شامل موارد زیر است:
- منبع تغذیه
- دنده محرک
- دنده متحرک
- بدنه پمپ
- درگاه ورودی ( سمت مکش)
- درگاه خروجی (سمت تخلیه)
- شیر کاهش فشار
- آب بند
انواع پمپ دنده ای
پمپ های به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم می شوند که در ادامه به مشخصات هر کدام می پردازیم:
پمپ دنده ای خارجی
پمپ دنده ای خارجی، از دو دنده یکپارچه و متصل تشکیل شده که هرکدام از آن ها به وسیله شافت جداگانه پشتیبانی می شوند. یکی از دنده ها توسط موتور حرکت کرده و دنده دیگر را می چرخاند؛ البته ممکن است هر دو شفت با موتورهای مستقل حرکت کنند.
نحوه عملکرد این موتورها به نحوی است که دنده ها در قسمت خارج پمپ، سیال را به داخل پمپ می کشند و حجم زیادی از مایع را وارد حفره ها می کنند؛ سپس این مایع به لوله تخلیه منتقل می شود. با توجه به اینکه دنده ها به طور کامل به یکدیگر متصل هستند، هیچ مایعی از داخل مدار بین دنده ها انتقال پیدا نمی کند.
طراحی دنده ها در این نوع پمپ به صورت های ساده، هلیکال یا جناقی است.
پمپ دنده ای داخلی
پمپ داخلی به دلیل شکل دنده ها با نام پمپ ماه و ستاره نیز شناخته می شود و عملکرد آن مشابه با پمپ دنده ای خارجی است. این پمپ دو چرخنده متصل با یکدیگر دارد که دارای سایز متفاوتی هستند و یکی داخل دیگری می چرخد. چرخنده بزرگتر، یک چرخنده داخلی است که دندانه هایش داخل آن قرار دارند. در درون این چرخنده نیز یک چرخنده کوچک تر از نوع خارجی قرار دارد.
اجزای این نوع پمپ با اجزای پمپ دنده ای خارجی برابر است و تنها در نحوه جایگیری چرخ دنده ها تفاوت دارند. مکانیسم های محرک مانند موتور و باتری، دنده متحرک را می چرخانند. سیال از قسمت مکش وارد پمپ شده و به سمت داخل حفره های بین چرخ دنده ها حرکت می کند.
در جدول زیر به تفاوت های پمپ دنده ای داخلی می پردازیم:
| پمپ دنده ای خارجی | پمپ دنده ای داخلی |
| دو چرخنده یکسان کنار یکدیگر قرار دارند و چرخنده محرک به موتور متصل است و باعث چرخش دنده دیگر می شود. | یک چرخنده داخل چرخنده دیگر قرار دارد و توسز آن حرکت می کند. |
| کار با فشار بالا | کار با فشار متوسط |
| ساختار کوچک و طراحی ارزان تر | ساختار بزرگتر و طراحی گران تر |
| برای سیالات با دمای پایین و متوسط مناسب است | برای سیالاتی که دمای بالا دارند نیز استفاده می شود |
| سایزهای خروجی بزرگتر و ظرفیت های بالاتری دارند. | از سایزهای خروجی کوچک تر و ظرفیت های بالاتری برخوردار هستند. |
| قابیلت پمپاژ در هر دو جهت در صورت استفاده از چرخنده ساده | همیشه در هر دو جهت کار می کند. |
کاربرد پمپ دنده ای
پمپ های دنده ای جهت پمپاژ روغن، رنگ یا مواد غذایی با ویسکوزیته بالا استفاده می شوند و برای کاربردهایی که به دوز دقیقی نیاز دارند مناسب هستند. دیگر کاربرد پمپ های دنده ای به شرح زیر است:
- سوخت و روغن خودرو
- صابون مایع
- روغن های هیدرولیک
- حلال ها و الکل ها
- غذاها و خوراکی هایی مانند شربت ذرت، غذاهای حیوانی، کره بادام زمینی و…
- رنگ ها، رزین ها و پلیمرها
مزایای پمپ دنده ای چیست؟
مزایای پمپ دنده ای شامل موارد زیر است:
- طیف وسیعی از سیالات را پوشش می دهد.
- امکان اضافه کردن ژاکت سرمایشی و حرارتی وجود دارد.
- دارای متریال متنوع مانند استیل، چدن و… است.
- تعمیرات و نگهداری آسانی دارد.
- از قیمت مناسب برخوردار است.
- سرعت و فشار بالایی دارد.
- حساسیت کمی نسبت به گرد و غبار دارد.
- قابلیت اتصال آسان با لنچ و رزوه را دارد.
معایب پمپ دنده ای
معایب پمپ دنده ای چیست؟ این پمپ ها با وجود مزایای زیاد، از محدودیت هایی نیز برخوردار هستند که موارد زیر را شامل می شود:
- چرخنده ها باید به طور مرتب روغن کاری شوند و نباید خشک بمانند.
- این پمپ ها هنگام کار با مایعات ساینده، حساس هستند.
- این پمپ ها از قطعات متحرک محدودی برخوردارند.
نکات مهم هنگام خرید پمپ دنده ای
برای خرید پمپ دنده ای لازم است فاکتورهای زیر را در نظر بگیرید:
- میزان فشار و نرخ جریان
- میزان دما و ویسکوزیته سیالات
- برند سازنده، جنس بدنه، نوع طراحی و…
سخن پایانی
پمپ دنده ای چیست؟ پمپ دنده ای یکی از انواع پمپ های جابه جایی مثبت است که برای انتقال سیالات به کار می رود. این پمپ ها به دو نوع خارجی و داخلی تقسیم می شوند که هرکدام عملکرد متفاوتی دارند؛ اما در هر دو نوع از چرخش دنده ها برای انتقال سیالات استفاده می شود. پمپ های دنده ای از مزایای زیادی برخوردارند و نقش پر رنگی در صنایع دارند و باعث سهولت در انجام کارها می شوند.
من متخصص و پژوهشگر در زمینه هوای فشرده و انواع کمپرسور باد هستم و سعی می کنم تا جدیدترین و کارامدترین اطلاعات را در خصوص صنعت هوای فشرده با شما به اشتراک بگذارم.
خیلی دنبال این موضوع بودم 😍😍😍